Jeżeli kiedykolwiek zastanawialiście się, co jest takiego niezwykłego w Rzymie, że nikogo nie pozostawia obojętnym, to chętnie odpowiem. Chociaż może lepiej nie - nikt nie ma aż tyle czasu, żeby to przeczytać. W zamian oferuję Wam wizytę w miejscu, które jest swoistą esencją Rzymu, a do tego jest niedaleko od centrum, łatwo tam dojechać, jest co robić, a nawet gdzie spać! Zapraszam na Piazza Lodi.

Nie ma jedzenia bardziej włoskiego i zarazem bardziej międzynarodowego niż pizza. W centrum płaci się za nią całkiem sporo, bo ok. 10 euro za zwykłą margheritę (co i tak jest dobrą ceną jak na tę okolicę). Przy Piazza Lodi jest malutka pizzeria, gdzie zapłacicie za nią 4 euro i jeszcze wam za to podziękują. W tej pizzerii nikt nie mówi w innym języku niż włoski, a i tak można się bez problemu dogadać - na migi, uśmiechy, gestami. Co najważniejsze - pizza jest fantastyczna, robiona właściwie na naszych oczach, cienka i typowo włoska. 

Sam plac to po prostu niewielkie rondo, na którego środku stoją ławeczki i rzeźba. Typowo włoska nonszalancja projektanta ujawnia się w tym, że nie ma żadnego przejścia dla pieszych do owej wysepki, więc dla osób nieprzyzwyczajonych do włoskich dróg dostanie się tam może być wyzwaniem przy większym ruchu. Tym jednak, co czyni to miejsce wyjątkowym, jest oczywiście przecinający kilka ulic akwedukt. Czy jest to oryginalny, starożytny, rzymski akwedukt? I tak, i nie. Tak, bo to trasa wspaniałego, podwójnego akweduktu cesarza Klaudiusza. Nie, bo to, co widzimy dzisiaj, to XV-wieczna przeróbka - papieska "fuzja" starożytnych konstrukcji: Acquedotto Felice. Oczywiście, łuki nad ulicami to dzieło jeszcze nowsze, ale spójrzcie uważnie i zobaczycie, że troskliwi rzymianie zadbali o to, żeby przy okazji ich budowy uszczknąć z Felice jak najmniej. Nawet jeśli ktoś woli obrazy w muzeach albo kawę w kawiarni to warto docenić sztukę (budowlaną) i smak (w dopasowaniu nowego do starego) tego obiektu. 

 

W okolicy są zarówno przyzwoite hostele, hoteliki, jak i tzw. ville, czyli niewielkie pensjonaty z kilkoma pokojami. Na taki właśnie udało mi się trafić i z pewnością tam jeszcze wrócę. Wprawdzie pokoje są niewielkie, ale wyposażone w czyste łazienki, telewizory i duże łóżka. A czegóż więcej potrzeba do szczęścia? Może takiego widoku z okna?

 

Do tego w pakiecie dostajemy ciszę i spokój, sympatycznych sąsiadów, taras na dachu, ogród z huśtawką i śniadanie w cenie. Cena za pokój 2-os.: 34 euro/doba + podatek. Polecam - klik! 

Oprócz wspomnianego akweduktu, w zasięgu spaceru są inne atrakcje, które zdecydowanie warto odwiedzić. Wrzucam garść linków i zapraszam też do mapy poniżej, gdzie znajdziecie więcej propozycji:

• Porta Maggiore
• Podziemna bazylika neopitagorejska: Basilica Sotterranea (di Porta Maggiore)
• Lateran i okolica:
  Bazylika św. Jana na Lateranie
  Bramy miejskie: Porta Asinaria i Porta San Giovanni
  Kościół św. Krzyża w Jerozolimie
  Amfiteatr Castrense
• Park Villa Fiorelli
• Muzeum instrumentów muzycznych

Lateran. Po lewej Porta Asinaria, po prawej Porta San Giovanni, a w tle bazylika św. Jana na Lateranie.

Tutaj nie czuć atmosfery wielkiego miasta. Nie ma prawie w ogóle turystów, życie toczy się swoim spokojnym, włoskim rytmem w zgodzie z la dolce vita. Na skwerku na ławkach przesiadują starsi panowie, przy fontannie z wodą pitną bawią się dzieci, sprzedawcy z warzywniaka czy kiosku stoją przed swoimi sklepami, popalają papierosy i dyskutują. Panie z pizzerii uwijają się w swojej kuchni do wieczora, a po nich stałych klientów przejmują pobliskie bary. Czasem ktoś na kogoś zatrąbi albo znajomi będą się witać głośno przez ulicę. Poza tym - cisza. Można się naprawdę zrelaksować i to pomimo tego, że pod nami co i rusz pędzi metro, dwie przecznice dalej biegnie jedna ze śródmiejskich obwodnic, a w okolicy przebiega też główna magistrala kolejowa do Termini. Nie słychać huku wielkiego miasta, jednak wciąż się w nim jest.

MAPA

Photo credit/zdjęcia: www.romacinque.altervista.org, www.romasparita.eu, Wikipedia

Nie są całe z kamienia, a z ziemi otoczonej głazami. Nie są ostrosłupami - bardziej przypominają wały. Ich podstawa nie jest kwadratem, a bardzo długim trójkątem. 

Ale idea była zbliżona. 

Też były budowane dziesiątkami rąk dla jednej-dwóch lub kilku osób. Może nie "polskich" i nie "faraonów", ale czujecie, o co chodziło. Też wyróżniają się w terenie i są bardzo charakterystyczne. Też przetrwały tysiąclecia. I też są grobowcami.

Kujawskie megality (gr. mega - wielki, lithos - kamień) są szerzej znane od lat 30. XX wieku. Ludności Kujaw, Pomorza, wschodniej Wielkopolski i ziemi chełmińskiej były znane od tysiącleci jako żale, żalki, mogielniki, lisianki, kamionki albo po prostu - groby olbrzymów. W wietrzychowickim lesie jest ich 5.


Są to nasypy ziemne w formie bardzo wydłużonych trójkątów. Każdy nasyp otoczono głazami dochodzącymi do 1,5 m wysokości u czoła.

W tym miejscu nasyp jest też najwyższy i najokazalszy, ponieważ zazwyczaj skrywa pod sobą pochówek. W pobliżu środka czoła nasypu jest przerwa pomiędzy kamieniami - w tym miejscu prawdopodobnie znajdowało się wejście do komory grobowej w postaci korytarza wyłożonego drewnem lub przez drewnianą konstrukcję o charakterze kultowym.


Im dalej od czoła, tym nasyp jest mniejszy - niższy i węższy.


I choć pierwsze (udokumentowane) badania przeprowadziła tu już w 1873 r. warszawska ekspedycja filantropki Natalii Kickiej i hrabiego Józefa Bnińskiego, to najważniejsze prace prowadził w tej okolicy profesor Konrad Jażdżewski, uczeń profesora Józefa Kostrzewskiego z Poznania. Na zdjęciu poniżej obaj naukowcy podczas badań osady łowców fok w Rzucewie - Kostrzewski w środku, Jażdżewski z prawej:

Swoją drogą, doceńmy styl i klasę ówczesnych archeologów. Kto by się dzisiaj tak elegancko ubrał do wykopu?

Profesor Jażdżewski usłyszał o grobowcach w lesie od okolicznych chłopów ok. 1932 r. i już dwa lata później, w 1934 r., jako pracownik Państwowego Muzeum Archeologicznego w Warszawie, pojawił się w Wietrzychowicach i przez trzy sezony badał zgrupowania grobowców w wietrzychowickim lesie oraz w pobliskich wsiach: Obałkach i Leśniczówce.
Ówczesny właściciel tego terenu, Adolf Boehmer, nie tylko nie miał nic przeciwko badaniom oraz planom rekonstrukcji grobowców, ale także poinformował badaczy, że sam zaprzestał wybierania kamieni z grobowców i wykorzystywania ich na budowie po seansie spirytystycznym, podczas którego miał mu się objawić duch jednego z ich "lokatorów". Każdy sposób dobry, żeby skończyć z tym procederem... ;)

W latach 1934-1936 zespół prof. Jażdżewskiego przebadał dokładnie największy wietrzychowicki grobowiec (nr 3), 4 z liczącego 7 grobowców zgrupowania w Leśniczówce oraz 3 z zespołu 4 grobowców i 2 okrągłych kurhanów w Obałkach. Wyniki tych badań pozwoliły mu ostatecznie usystematyzować wiedzę na temat ludu, który je wzniósł, czyli przedstawicieli kultury pucharów lejkowatych (od charakterystycznej formy naczyń). Grobowce w tej okolicy wzniesiono w młodszej epoce kamienia, czyli w neolicie - według obecnego datowania nastąpiło to w okresie 3800-3200 p.n.e. Wynika z tego zatem, że kujawskie piramidy są starsze nie tylko od egipskich piramid, ale także od najsłynniejszego megalitu świata, czyli Stonehenge.

Profesor Jażdżewski powrócił do Wietrzychowic dopiero w latach 60. XX w. i przez 3 sezony (1967-1969) wraz z zespołem łódzkich archeologów i muzealników przebadał pozostałe cztery grobowce (nr 1, 2, 4 i 5). Okolica nie stygła, bo np. w latach 1949-1951 eksplorowane były też grobowce we wsi Gaj, a równolegle z badaniami Jażdżewskiego prowadzone były badania najliczniejszego skupiska megalitów kujawskich w nieodległym Sarnowie. 

Po zakończeniu eksploracji grobowce zostały elegancko zrekonstruowane - uzupełniono dziury w obstawach kamiennych i uformowano nowe, porządne nasypy, żeby przypominały siebie sprzed tysięcy lat:

W 2006 r. staraniem Adama Myrty z Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury w Izbicy Kujawskiej zgrupowanie megalitów w lesie wietrzychowickim oraz jeden megalit w Gaju połączono w Park Kulturowy Wietrzychowice. Dobry stan grobowców to zasługa lokalnej społeczności, która dbała o ten teren. W szczególności społecznego opiekuna megalitów, pana Eugeniusza Paliwody, który zetknął się z nimi, kiedy zatrudnił się do pracy podczas wykopalisk w latach 60. i pozostał z nimi związany przez resztę życia. 

Archeolodzy wrócili do Wietrzychowic w 2009 r. W latach 2009-2011 przeprowadzono badania sondażowe, których wyniki pozwalają mniemać, że ludność kultury pucharów lejkowatych osiedlała się w pobliżu tych grobowców, a osady były użytkowane nieprzerwanie przez długi okres. Megality kujawskie były zatem swoistymi centrami, wokół których toczyło się życie, a osady wyrastały wokół nich jak satelity.

Badania archeologiczne trwają dalej, tym razem z wykorzystaniem coraz nowszych metod i w ramach różnych projektów. O najnowszym pisze Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi: KLIK.

A teraz trochę prywaty.
Wietrzychowice były na mojej archeologicznej bucket list od około 2 lat. W tym tygodniu wreszcie udało mi się zrealizować plan wycieczki w te okolice i tylko konieczność dalszego gnania na północ odwiodła mnie od wizyty w Sarnowie czy Gaju, ale nic straconego. Teraz przynajmniej już wiem, jak tam dojechać (ave, nawigacjo!) i kiedy tam jechać. W sezonie wykopaliskowym kręcący się w okolicy archeolodzy mogą przecież stanowić dodatkowe źródło informacji dla każdej ciekawskiej osoby. Może trochę zaspane w te mgliste, wrześniowe poranki, ale przynajmniej wiadomo, że nauka idzie do przodu :) 

Zapraszam na kolejną część ekspresowego zwiedzania Rzymu w jeden dzień. W poprzednim odcinku spacerowaliśmy po wyjątkowo urokliwym i fotogenicznym centrum (Centro Storico), a w tym udajemy się na zwiedzanie Watykanu i okolic. Nie tylko dla wierzących!

• Część 1. Rzym fotografów: spacer po słynnym i pięknym centrum, którego zabytki są ozdobą większości widokówek wysyłanych z Wiecznego Miasta. Dużo ładnych zdjęć do oglądania i inspiracji. [2-3 godziny]
• Część 2. Rzym papieży: w tym wpisie udajemy się z wizytą do Watykanu i nie tylko. Rzym papieski sięgał bowiem daleko poza mury Państwa Kościelnego. [2 godziny]
• Część 3. Rzym wizjonerów: spacer śladami wielkich postaci, które działały w Rzymie i dla Rzymu. [2 godziny]
• Część 4. Rzym cesarzy: od chaty Romulusa po upadek cesarstwa i gruzy wielkiej cywilizacji - podróż w czasie przez meandry polityki i archeologii. [2-3 godziny]

Trasa

Podzieliłam plan zwiedzania na 4 części tematyczno-topograficzne. Oczywiście polecam iść po kolei, żeby maksymalnie wykorzystać czas i nie pogubić się w komunikacji miejskiej, ale równie dobrze można sobie dowolnie wybierać moduły i ewentualnie któryś odpuścić. Dla tych, którzy chcą dowiedzieć się czegoś więcej o odwiedzanych i mijanych miejscach: spokojna głowa, każde z nich zasługuje na osobny wpis i na pewno na tym blogu kiedyś się one znajdą.

Ponieważ czas jest ważny akurat w przypadku tej wycieczki, zatem przy każdej części podam szacowaną liczbę godzin, które należy przeznaczyć, aby na spokojnie i bez biegania zapoznać się  z każdą z nich. Postaram się nie pisać za dużo, podać konkretne i przydatne informacje oraz wskazać to, na co warto zwrócić uwagę. To ma być praktyczny przewodnik, a na przeżywanie i delektowanie się też przyjdzie czas i miejsce.

O tym, jak papieże wpływali i kształtowali Rzym można znaleźć całe książki i spiskowe teorie. Zdarzają się i takie, które to łączą, jak np. słynna powieść Dana Browna pt. "Anioły i demony". A czasem można po prostu stanąć przed Zamkiem św. Anioła i zobaczyć na własne oczy. Albo wejść do środka i dać się oczarować tej wyjątkowej fuzji historii, religii i architektury. W końcu nie tak często spotyka się antyczne mauzoleum cesarza przekształcone w warownię przez papieży.


Wprawdzie wstęp do środka jest płatny, jednak kasa jest wewnątrz, więc można wejść przez główną bramę za darmo i rozejrzeć się trochę. Polecam to zrobić, bo dopiero za murem budowla odkrywa swoje tajemnice i nawet taki krótki rzut oka pozwala lepiej ją poznać. Zaplanujcie dodatkowe 30-40 minut, żeby zwiedzić całość, bo gwarantuję, że pokręcenie się za bramą nie tylko nie wystarczy, ale wręcz zachęci do wejścia dalej. Naprawdę warto! To jeden z najciekawszych zabytków miasta, a jego forma i wnętrze to istny majstersztyk, do tego zawiera w sobie element zabawy - przez większość czasu ma się wrażenie poruszania w labiryncie, który co zakręt odkrywa dla nas coś ciekawego i niespodziewanego. To jedno z tych miejsc, gdzie warto zajrzeć do każdego zakamarka!


Spod mauzoleum-zamku idziemy prościutko Via della Conciliazione aż do Watykanu. Podobną trasą chadzali już starożytni, tylko wtedy była to Via Cornelia, która łączyła Mauzoleum Hadriana z terenem Ager Vaticanus i nieco starszym od niego stadionem (cyrkiem). Ta okolica to punkt obowiązkowy tak dla wierzących, jak i dla niewierzących. Dla wszystkich bowiem gwarantowane są przeżycia estetyczne, a dla tych pierwszych także duchowe. 

Jeżeli mamy do dyspozycji więcej czasu to oczywistym wyborem będzie wizyta w Muzeach Watykańskich, jednak jeśli robimy Rzym według ekspresowego planu to nie będzie zbyt dobry pomysł. Temu miejscu należy poświęcić wiele czasu i uwagi, a z założenia jednodniowy sprint po Rzymie temu nie sprzyja. To jest właśnie tego typu atrakcja, podobnie jak wiele innych muzeów czy parków archeologicznych, które nie załapią się do tego zestawienia, bo uważam, że lepiej sobie odpuścić pobieżne i bezrefleksyjne oglądanie niż przelecieć przez sale muzealne jak przeciąg i nic potem z tego nie mieć oprócz biletu wstępu na pamiątkę.


Będąc już na Placu św. Piotra warto zwrócić uwagę nie tylko na to, co przed nami, ale też na to, co pod nami i wokół nas. Owal placu otacza XVII-wieczny portyk Berniniego: imponująca, czterorzędowa kolumnada, którą wieńczą posągi 140 świętych. Ustawiając się w połowie odcinka pomiędzy obeliskiem w centrum placu a jedną z dwóch fontann znajdziemy okrągłą płytę oznaczoną nazwą Centro del Colonnato. Stajemy na niej, spoglądamy z tego punktu na kolumny i dajemy się ponieść magii perspektywy. Tylko z tych dwóch punktów bowiem kolumnada wydaje się składać zaledwie z jednego rzędu.


Dzisiejszy plac i Bazylika św. Piotra były w czasach starożytnych peryferiami stolicy - Ager Vaticanus. Zanim stały się centrum życia katolickiego były miejscem relaksu oraz rozrywki. Piękne ogrody stworzyła tam żona cesarza Tyberiusza, Agrypina Starsza, a jego następca - Kaligula - ufundował w tej okolicy stadion (tzw. cyrk). Jeżeli szukacie miejsca, w którym faktycznie ginęli chrześcijanie i w którym mogły dziać się sceny opisywane przez Sienkiewicza, to zapomnijcie o Koloseum. Cyrk Kaliguli i Nerona był właśnie miejscem, w którym ten drugi miał dopuszczać się okrutnych zabaw kosztujących życie całe zastępy chrześcijan. Jeśli zaś chodzi o Koloseum to... w czwartej części spaceru poznacie się z nim lepiej. Cyrk pojawi się też przy okazji postu o tym, co kryje się na zapleczu Bazyliki.

Tak prezentuje się obecny stan badań dotyczących lokalizacji wspomnianego stadionu względem dzisiejszej Bazyliki i Placu św. Piotra: 


Wstęp do Bazyliki św. Piotra jest darmowy, ale należy przejść przez kontrolę bezpieczeństwa, aby móc się do niej dostać. Jest to typowa kontrola jak np. na lotnisku, w związku z tym należy liczyć się z tym, że będzie kolejka. Bazylika oferuje niesamowite wrażenia wizualne - ogrom budowli naprawdę oszałamia i nie ma w tym przesady! Ilekroć tam jestem, podziwiam nie tylko dzieła sztuki zdobiące jej nawy, ale przede wszystkim zadzieram głowę. Powiem Wam, że prawdziwa magia kryje się w suficie. To nie Pieta, nie ołtarz Berniniego, nie figura św. Piotra, nie grób Jana Pawła II i nie wejście do grot watykańskich poruszają najbardziej - to gra świateł, blask napisów i detale zdobień wnętrz kopuł i sklepień tego kościoła są jego prawdziwym skarbem.

Spójrzcie i przekonajcie się sami:



Skoro jesteśmy przy suficie i kopule, warto podjąć wysiłek wdrapania się na jej taras widokowy. Wejście znajduje się po prawej stronie zewnętrznych schodów prowadzących do Bazyliki. Taras jest czynny codziennie (8-18 w sezonie, 8-17 poza sezonem), a wejście jest płatne.

Taki widok jest jednak wart wydanych pieniędzy:


Jeśli macie ochotę wysłać do kogoś pocztówkę z pieczątką z Watykanu to możecie skorzystać z usług tutejszej poczty - Poste Vaticane. Czasami na samym placu stoi ich kontener, w którym można kupić znaczki i od razu wysłać kartkę, a czasem trzeba się udać na pocztę. Znajduje się ona u stóp Pałacu Apostolskiego, na tyłach kolumnady, po prawej stronie placu. Działa szybciej niż poczta włoska i niż te wszystkie pomysły typu Friend Post, których znaczki można kupić w kioskach razem z pocztówkami (tej metody wysyłki szczególnie nie polecam, jeśli kartka ma dotrzeć przed nadejściem następnej pory roku).

Wizytą na poczcie kończymy wizytę w Watykanie i całą drugą część Roma Express. Ruszamy teraz ku artystom, politykom i sławnym postaciom, czyli do trzeciej części: Rzymu wizjonerów. Przed ostatecznym opuszczeniem dawnego Ager Vaticanus polecam napełnić sobie butelki wodą w "papieskiej" fontannie (Fontana delle Tiare) z wodą pitną, która znajduje się w pobliżu poczty, po drugiej stronie ulicy przechodzącej pod murem i bramą. Picie wody to podstawa podczas takich wycieczek, na szczęście Rzym jest w tej materii wyjątkowo łaskawy i przyjazny wędrowcom.


Wracamy tą samą drogą, którą tu przybyliśmy - Via della Conciliazione. Na skrzyżowaniu przed Zamkiem Św. Anioła skręcamy w lewo, podziwiamy fragment tajemnego przejścia z Watykanu do Zamku, tzw. Passetto di Borgo na wprost i zmierzamy na przystanek autobusu 40 (Piazza Pia - Castel Sant'Angelo, kierunek: Termini).

Po ośmiu przystankach wysiadamy na Piazza Venezia. Jeśli obawiacie się go przegapić to spokojna głowa - takiego kolosa trudno przeoczyć:

Zwiedzić Rzym w jeden dzień to plan tyleż ambitny, co bardzo trudny do zrealizowania. Ale można próbować chociaż liznąć tego Rzymu, choć przez jeden dzień odetchnąć słodkim dolce vita, dać się ogrzać południowemu słońcu, poczuć na własnej skórze jak to jest obcować oko w oko z tysiącami lat historii. Wiecie, coś w rodzaju zwiastuna filmowego (jeśli zachęci to można wtedy śmiało planować wizytę "pełnometrażową") lub przystawki, by skutecznie pobudzić apetyt.

Stara miłość nie rdzewieje

Odwiedziłam Rzym już wielokrotnie, jednak za każdym razem znajduję w nim coś innego. Staram się chodzić nieznanymi sobie ścieżkami i odwiedzać miejsca, w których jeszcze nie byłam, muzea i wystawy, na które wcześniej nie miałam czasu oraz odwiedzać zabytki, które wcześniej mi umknęły lub wypadły z planu z powodu braku umiejętności rozciągania doby.

Oprócz nowych punktów, nowych widoków, muzeów i ścieżek, zawsze odwiedzam stały zestaw miejsc, które poznałam w Rzymie przy okazji pierwszych wizyt. I choć prawie każde z nich znam bardzo dobrze, a po niektórych pewnie umiałabym poruszać się z zamkniętymi oczami, to jednak nie zdarzyło mi się zrezygnować z odwiedzenia ich. Nie przeszkadzają mi tłumy turystów, strajki w komunikacji ani kaprysy pogody. Odwiedzam je jak przyjaciół albo starych znajomych. Jak bezpieczną przystań w falującym morzu selfie-sticków, kolorowych chust i plecaków.

Łatwo przestać słyszeć hałas złożony z klikania migawek, wielojęzycznych opowieści przewodników i nawoływań opiekunów grup, kiedy wychodzi się na zalaną słońcem (lub deszczem) widownię Koloseum, przemyka po kamieniach na Via Sacra, wdrapuje (z dowolnej strony) na wzgórze kapitolińskie, przysiada na ławce we wnętrzu Panteonu, wdycha mokrą mgłę z fontann na Piazza Navona lub zanurza w głębokim cieniu drzew rosnących nad Tybrem w pobliżu Mostu Anioła.

Te miejsca poznałam przy okazji pierwszych wizyt w mieście i zawsze do nich wracam. Nie tylko dlatego, że mam do nich sentyment i je zwyczajnie lubię (bardzo!), ale też dlatego, że są dla mnie punktami orientacyjnymi i miejscami odpoczynku. To moi przyjaciele, których i wam chcę przedstawić.

Trasa

Podzieliłam plan zwiedzania na 4 części tematyczno-topograficzne. Oczywiście polecam iść po kolei, żeby maksymalnie wykorzystać czas i nie pogubić się w komunikacji miejskiej, ale równie dobrze można sobie dowolnie wybierać moduły i ewentualnie któryś odpuścić. Dla tych, którzy chcą dowiedzieć się czegoś więcej o odwiedzanych i mijanych miejscach: spokojna głowa, każde z nich zasługuje na osobny wpis i na pewno na tym blogu kiedyś się one znajdą.

Ponieważ czas jest ważny akurat w przypadku tej wycieczki, zatem przy każdej części podam szacowaną liczbę godzin, które należy przeznaczyć, aby na spokojnie i bez biegania zapoznać się  z każdą z nich. Postaram się nie pisać za dużo, podać konkretne i przydatne informacje oraz wskazać to, na co warto zwrócić uwagę. To ma być praktyczny przewodnik, a na przeżywanie i delektowanie się też przyjdzie czas i miejsce.

Spis treści:

• Część 1. Rzym fotografów: w tym wpisie zapraszam na spacer po słynnym i pięknym centrum, którego zabytki są ozdobą większości widokówek wysyłanych z Wiecznego Miasta. Będzie dużo ładnych zdjęć do oglądania i inspiracji. [2-3 godziny]
• Część 2. Rzym papieży: wizyta w Watykanie, ale nie tylko, Rzym papieski bowiem sięgał także poza mury Państwa Kościelnego. [2 godziny]
• Część 3. Rzym wizjonerów: spacer śladami wielkich postaci, które działały w Rzymie i dla Rzymu. [2 godziny]
• Część 4. Rzym cesarzy: od chaty Romulusa po upadek cesarstwa i gruzy wielkiej cywilizacji - podróż w czasie przez meandry polityki i archeologii. [2-3 godziny]

CZĘŚĆ 1: RZYM FOTOGRAFÓW. CENTRO STORICO.

Start: Stazione Termini

Wychodzimy z bocznej uliczki prosto na pełen turystów słynny plac Hiszpański. Nazwę swoją bierze od XVI-wiecznego pałacu, w którym znajdowała się ambasada Hiszpanii. Wprawdzie hiszpańska placówka dyplomatyczna zmieniła już adres, ale nazwa pozostała.

Spod pałacu wystarczy już tylko się odwrócić, by móc w końcu nacieszyć oczy jednym z najbardziej znanych widoków, który znajduje się na co najmniej połowie wszystkich sprzedawanych w mieście kolorowych pocztówek. Długie, trzypoziomowe schody opadają z gracją, falując, od zdobiącego szczyt wzgórza kościoła Trójcy Św. (Santissima Trinità dei Monti) aż po usytuowaną u ich stóp smukłą marmurową fontannę w kształcie łodzi dłuta Pietro Berniniego. Ten widok pozostaje w pamięci na długo, szczególnie jeśli uda się trafić na niego w takiej chwili, gdy turystów jest tam mniej niż mieszkańców. Czyli zazwyczaj nocą lub rankiem. Mnie się jeszcze nie udało...


Po prawej stronie schodów wznosi się Casina Rossa - budynek, w którym mieszkał m.in. poeta John Keats, a obecnie znajduje się tam jego muzeum.
Naprzeciwko schodów i fontanny rozpoczyna swój bieg Via Condotti - rzymska Oxford Street. Jeżeli ktoś poszukuje torebki Louis Vuitton albo nowych bucików od Chanel lub Versace to jest we właściwym miejscu ;)


Zmierzając w stronę przeciwległego końca tego arcydługiego placu, zaobserwujemy, że nie ma on jednolitego charakteru. W swojej południowej części przechodzi w inny plac: Piazza Mignanelli. Tłum się tu przerzedza, gwar nieco cichnie, ale atmosfera luksusu dalej unosi się w powietrzu. Nawet witryna McDonald's wygląda tutaj elegancko!



Za obeliskiem trzymamy się prawej strony i tą drogą (Via della Propaganda, Via Nazareno) docieramy do Via del Tritone, przekraczamy tę szeroką arterię i uliczką Via della Stamperia docieramy do niej. Do Fontanny di Trevi.


Prędzej niż zobaczymy, to ją usłyszymy: szum wody i wzbijający się ponad niego nieustający gwar turystów. Gęsty tłum, błyskające flesze, wszechobecni sprzedawcy mydła i powidła oraz odbijające się w otaczających plac budynkach błyski z wody to niezawodne znaki, że to już, że to tu. Że najsłynniejsza fontanna jest na wyciągnięcie ręki. Oczywiście, przesądni powinni wrzucić do niej jakiś grosz, o ile chcą jeszcze wrócić do Rzymu. Ponoć działa. Na mnie podziałał :)

Przed ucieczką z placu warto zajrzeć do kościoła św. Wincentego i Anastazego w jego południowo-wschodnim narożniku. Potem wystarczy kierować się uliczką Via San Vincenzo do Via dell'Umilita i skręcić w prawo, by dotrzeć do jednej z głównych arterii centrum miasta - słynnej Via del Corso. Po drodze mijamy Piazza dell'Oratorio z XVI-wiecznym Oratorium Krzyża Najświętszego, czyli kościoła wzniesionego według projektu Giacomo della Porta.

Po drugiej stronie Via del Corso kierujemy się dalej tak samo (Via della Caravita) aż do kolejnego słynnego zabytku. Po drodze, po lewej stronie ulicy, mijamy też kościół św. Ignacego Loyoli. Idziemy dalej prosto Via del Seminario aż docieramy do Piazza della Rotonda, gdzie stoi wyjątkowa świątynia - Panteon.

W każdym z jej opisów kilkukrotnie przewija się "naj-": np. najlepiej zachowana starożytna budowla w Rzymie, największa kopuła z niezbrojonego betonu, i tak dalej. Wejście do niej jest możliwe właściwie cały czas, więc nie można nie skorzystać. Dawna świątynia wszystkich bóstw rzymskich wciąż pełni rolę miejsca kultu - jest kościołem poświęconym męczennikom (Santa Maria dei Martiri), a także mauzoleum władców zjednoczonych Włoch.

Portyk pochodzi z czasów Augusta, czyli z przełomu tysiącleci, i początkowo zdobił wejście do zupełnie innej świątyni, która stała w tym miejscu. Stojącą za nim obecnie rotundę właściwego Panteonu zbudował cesarz Hadrian w latach 20. II w. n.e. Przejście pod ogromnymi kolumnami i przez równie imponujące wrota z brązu to nie lada przeżycie. A i tak to dopiero preludium do wrażeń ze środka! Każda pora dnia ma swoje unikatowe światło i atmosferę, więc za każdym razem świątynia wydaje się inna. Dajcie się zachwycić - to bardzo łatwe w tym miejscu:


Od Panteonu kierujemy się na zachód do kolejnego wyjątkowego placu. Wychodząc z Piazza della Rotonda uliczką Via Giustiniani w jego północno-zachodnim krańcu, szybko dotrzemy do Corso del Rinascimento, za którym otwiera się widok na Piazza Navona.

Jest to plac pełen historii i sztuki, który zdobią dzieła wybitnych artystów: trzy wyjątkowe fontanny (Maura, Czterech Rzek i Neptuna), kościoły: Nostra Signora del Sacro Cuore, Sant'Agniese in Agone (św. Agnieszki), pałace: Palazzo Pamphilj, Palazzo Torres, Palazzo Braschi (obecnie muzeum historii Rzymu od średniowiecza do XIX w.: Museo di Roma). W dodatku temu wszystkiemu jako fundament służy antyczny stadion Domicjana. To miejsce pokazuje złożoność historii miasta chyba jeszcze bardziej niż całe Forum Romanum. 

Bez względu na porę dnia plac jest pełen spacerowiczów, turystów i artystów: malarzy, kuglarzy, śpiewaków. Warto spędzić tu chwilę, posłuchać tego żywego gwaru, który jakże inny jest od tego panującego wokół Fontanny di Trevi. Może to dzięki ogromnej przestrzeni placu lub specyficznej atmosferze, ale pomimo dużej liczby ludzi jest tutaj miło i dobrze się oddycha rzymskim powietrzem lub wystawia twarz do słońca we mgle wzbijanej przez fontanny.

Plac opuszczamy za fontanną Neptuna i kierujemy się w stronę Tybru, a potem Zamku św. Anioła (Castel Sant'Angelo). W zależności od preferencji fotograficzno-widokowych proponuję dwa warianty trasy:

1. Kierując się na północ do Piazza di Tor Sanguigna docieramy ulicą Via Giuseppe Zanardelli do mostu Humberta I (Ponte Umberto I). Z niego możemy podziwiać Tybr z Mostem św. Anioła i Bazyliką św. Piotra w tle. Wysłałam w życiu kilka kartek z tym ujęciem:


2. Kierując się wzdłuż krótszego boku Piazza Navona do Via dei Coronari docieramy do Via del Santo Spirito, którą dojdziemy do Mostu św. Anioła (Ponte Sant'Angelo). Tutaj również możemy podziwiać widok znany z kartek pocztowych:

Photo credit: J.Enric, lafiguradelpadre, ktulinho via Foter.com / CC BY-SA

Czym jest/będzie Rome Geek? 
Serią artykułów dotyczących Rzymu i jego mniej znanego oblicza. Rzym to o wiele więcej niż suche fakty czy stałe trasy i to właśnie serwuję w ramach #RomeGeek: zabieram czytelników na wirtualne wycieczki do mniej znanych miejsc w mieście, przedstawiam ciekawe tematy, które rzadko pojawiają się w przewodnikach oraz wyposażam w wiedzę i przydatne wskazówki co warto zobaczyć, gdzie pójść, którędy iść, jechać lub lecieć, żeby wycisnąć z Rzymu jak najwięcej.  Cel - dokopać się do serca miasta, odetchnąć prawdziwym Rzymem, poznać go od podszewki i bez makijażu.

Zapraszam na pierwszy odcinek!


Rzym wodą stoi (a raczej płynie). Woda i Rzym są ze sobą nierozłącznie powiązane - pokażcie mi inne miasto, które równie chętnie przelewa przez swoje trzewia hektolitry wody. Czystej wody, w dodatku nierzadko pitnej.

Regina Aquarum

Marnotrawstwo? Pewnie trochę tak, zwłaszcza z naszego punktu widzenia, ale Rzymianie raczej się nad tym specjalnie nie zastanawiali. Od starożytności to miasto nie miało większych problemów z wodą i jej brakiem, ponieważ stałe dostawy zapewniała sieć akweduktów, o które z kolei dbali specjalnie do tego desygnowani urzędnicy i inżynierowie wraz ze specgrupami robotników. Zajmowali się konserwacją, czyszczeniem, udrażnianiem i naprawami wodociągów, dzięki czemu dla mieszkańców miasta obecność wody stała się równie oczywista jak powietrze. I tak już zostało - dzisiaj Rzym może poszczycić się rekordową liczbą fontann, których w mieście naliczono ponad dwa tysiące! Jak widzicie, starożytni nie wiedzieli, co robią, kiedy nadawali miastu przydomek "Królowej wód" - Regina Aquarum.

I nasoni, czyli nochale

Woda w Rzymie - oprócz tego, że wszechobecna - jest czysta i zdatna do picia, w dodatku też dostępna dla każdego. W pobliżu każdej większej atrakcji turystycznej znajduje się co najmniej jeden nasone, z którego ciurka lub chlusta (jakoś trudno trafić na porządnie wyregulowany) świeża, chłodna woda. Smaczna, czysta, orzeźwiająca, w niekończących się ilościach, za darmo i do tego niemal co krok. Przydomek, który zyskały sobie owe krany, pochodzi od ich kształtu - il nasone to po włosku "nochal" :) 

Photo credit: hidden side via Foter.com / CC BY-NC-SA

Drodzy podróżnicy po Rzymie, skorzystajcie zatem z MAPY owych kraników, aby nigdy nie czuć pragnienia podczas zwiedzania miasta:

Ciekawostką jest, że w samym Koloseum znajdowały się małe fontanny z wodą, z których mogli się napić rozemocjonowani widzowie. Turyści i wszelkiej maści wędrownicy także korzystają na tym wynalazku do dziś, nie tylko w Amfiteatrze, ale w całym Rzymie i jego okolicach.


Niektóre fontanny oznaczone są tabliczką z napisem "Acqua non potabile" - czyli woda niezdatna do picia. Najbezpieczniejsze są oczywiście te oznaczone informacją, że woda jest pitna: "Acqua potabile", ale ta informacja pojawia się rzadziej niż powyższa. Po prostu należy wiedzieć, z których można pić - dla rzymian to oczywiste. Ich wzorem korzystajmy zatem z darmowej, miejskiej wody, żeby nigdy nie czuć pragnienia podczas zwiedzania lub zwykłego spaceru po Wiecznym Mieście. Spokojna głowa - kwestią tego, gdzie się potem nadmiaru wody pozbyć też się kiedyś zajmę, a na razie wciąż gromadzę materiał ;)

Pamiętajmy przy tym, że to głównie nasoni dostarczają wodę pitną, podobnie jak innego kształtu niewielkie fontanny. Te duże i popularne, a w szczególności te ogrodzone, nie powinny kusić ani jako napój, ani tym bardziej jako basen. Tego typu akcje rzymianie i Włosi raczej wolą oglądać w kinie, a nie na ulicy:

Czego może szukać we Florencji ktoś, kto odhaczył już obowiązkowe punkty i szuka czegoś więcej? Czym zaspokoić ciekawość wewnętrznego poszukiwacza skarbów? Poszukajcie ze mną śladów jeszcze starszych niż obecnie najokazalsze i najsłynniejsze zabytki tego miasta.

Takie "landmarki" jak Palazzo Vecchio, katedra Santa Maria del Fiore, Ponte Vecchio czy wszystkie obecne bazyliki nie są starsze niż XIII wiek, zatem jak znaleźć we Florencji Rzymian? Albo jeszcze lepiej - Etrusków? 

Mam dla was 5 propozycji miejsc, które warto poznać i odwiedzić, a których poznanie nie zajmie wiele czasu. W takim mieście jak Florencja, które wręcz oszałamia człowieka renesansową sztuką i architekturą, ślady rzymskiej Florentii są jak wisienka na tym przebogatym torcie. O torcie też coś będzie!

Można sobie z tych kilku miejsc zrobić sympatyczną, niedługą wycieczkę. Jak to we Florencji - wszystko blisko, a co nie blisko, to tylko kawałek dalej. 

Rzymskie castrum - obóz legionowy i miasto

Spoglądając na mapę miasta i nieregularną siatkę uliczek w centrum, od razu rzuca się w oczy prostokąt z regularną zabudową. Ulice krzyżujące się pod kątem prostym, wszystko jak od linijki. Tak, to właśnie dzieło Rzymian! 

Jak sporo innych miast o rodowodzie rzymskim, Florentia powstała jako castrum - obóz legionowy, który przekształcił się w miasto. Sztuka budowania takich obozów to temat na inny wpis (lub książkę), jednak nawet współcześnie wyraźnie widać, gdzie taki obóz stał. Możemy umownie przyjąć, że kiedy fortyfikacje obozu (zwyczajowo drewniano-ziemne) zastąpiono murami - wtedy Florentia została Florentią.

W każdym porządnym rzymskim mieście na przecięciu głównych osi: cardo (północ-południe) i decumanus (wschód-zachód) znajdował się główny plac - Forum. W przypadku Florencji jest to...

Piazza della Repubblica - forum, rynek, centrum

Dzisiaj także jest to ważny plac w centrum miasta, a jego charakterystyczny, prostokątny kształt to spadek po doskonale wytyczonym rzymskim "rynku". Przez wieki przeszedł on różne przemiany, w tym zmianę orientacji (rzymskie forum leżało na osi wschód-zachód), ale także został zamknięty od zachodu klasycystycznym łukiem, który przypomina - tak formą, jak i treścią - o przeszłości miejsca. 

Zabudowa wokół placu to skutek działań pod hasłem Risanamento. Il Risanamento di Firenze miało miejsce w latach 1865-1895 i z początku miało polegać na dostosowaniu miasta do pełnienia funkcji stolicy Włoch. Jednak już w 1871 r. nowe Włochy odzyskały Rzym i Florencja została... z ręką w nocniku. Wiecie, jak to było u nas przed i po roku 2012? Wszystko było robione "do Euro", "na Euro", "pod Euro", itp. Tam wyszło podobnie - stolicę już dawno przeniesiono do Rzymu, a Florencja była dopiero wielkim placem budowy. Przemodelowanie centrum to w końcu nie spacerek... W wyniku tych ambitnych inwestycji wiele historii zostało dosłownie wyrzucone na hałdę. Florencja była stolicą Włoch raptem 6 lat (1865-1871), a prace zakończyły się prawie ćwierć wieku po fakcie. Także wiecie, jeśli narzekacie, że jakiś odcinek drogi miał być na Euro (w domyśle: 2012) i powstał na Euro, ale 2016, to pamiętajcie o biednej Florencji.

Jeśli stanąć u wlotu Via degli Speziali po wschodniej stronie placu to z tego miejsca można byłoby zobaczyć wszystkie cztery główne bramy miejskie (gdyby jeszcze stały). Teraz można podziwiać długie i proste ulice - dawne cardo i decumanus. Na wschód od południowej bramy w murach rzymskich, Porta Decumana, leży... 

Piazza della Signoria - centrum rozrywki

Rzymianie z Florentii mieli dobrze - po wyjściu z teatru mogli szybko skoczyć na basen do pięknych, cesarskich term, które powstały w czasach cesarza Hadriana (II w. n.e.). Sąsiadowały z teatrem i zajmowały prawie cały obszar dzisiejszego Piazza della Signoria. Ich pozostałości odkryto podczas wykopalisk pod płytą placu.




Szczególnie okazale całość prezentuje się dopiero na zdjęciach satelitarnych. Na miejscu oczywiście niewiele jest wskazówek, dlaczego ulica ma taki kształt i co tam wcześniej stało. Mówiąc szczerze, osobiście nie zetknęłam się z żadną, a szkoda. Chętnie przystanęłabym na chwilę i poczytała o tej fascynującej historii. Na szczęście można to nadrobić przy okazji zwiedzania wystawy o teatrze w podziemiach Palazzo Vecchio, która została naprawdę porządnie przygotowana i ciekawie opracowana.

A jeśli mowa o wystawach...

Muzeum Archeologiczne - skarbiec pełen niespodzianek

Prawdziwe szaleństwo i oczopląs: jeśli ktoś uwielbia zabytki archeologiczne, niech zaplanuje co najmniej pół dnia w tym muzeum. Na trzech piętrach zgromadzono obiekty rzymskie, greckie, etruskie, a nawet egipskie! Jest w czym wybierać i co oglądać, bo oprócz wystaw stałych muzeum oferuje także czasowe, których tematyka jest już o wiele szersza - np. mnie udało się trafić na prekolumbijską. 

Bogactwo zabytków nie rekompensowało mi jednak znudzonych min pracowników. Jak można mieć nos na kwintę, kiedy pracuje się w takim miejscu? Obawiam się, że dzieci mogą się tam wynudzić, bo zaledwie kilka wystaw i sal jest zaprojektowanych z myślą o bardziej interaktywnej i angażującej prezentacji materiału. Po prostu jest to jeszcze typowe muzeum w stylu włoskim - dużo gablot, mało fajerwerków. Wstęp kosztuje 4 euro (ulgowy: 2 euro), a studenci archeologii wchodzą za darmo - klik! Warto zajrzeć, choćby dla takich skarbów jak Fibula Corsini:

Jest to piękna etruska zapinka z VII w. p.n.e. Wykonana ze srebra pokrytego złotem, bogato zdobiona i zwieńczona rzędem kaczek i parą lwów. Dała nazwę okręgowi grobowemu, w którym ją znaleziono (Circolo della Fibula) na cmentarzysku Necropola della Banditella w miejscowości Marsiliana d'Albegna (Toskania).

Muzeum sąsiaduje z galerią sztuki w Szpitalu Niewiniątek. Jego budynek zaprojektował sam Filippo Brunelleschi - jeden z pionierów i najwybitniejszych twórców okresu florenckiego quattrocento, włoskiego renesansu. Sam budynek szpitala jest także jedną z pierwszych renesansowych budowli, więc choćby z tego względu warto na niego przynajmniej rzucić okiem. 

MAPA

Mam nadzieję, że choć część z tych miejsc była Wam nieznana lub mniej znana. Może teraz starożytna Florentia stanie się nieco bliższa także Waszym sercom? Trudniej jest w końcu w Rzymie, Pompejach czy Ostii potknąć o kamień, który nie pamięta Augusta czy Hadriana, niż trafić na jakiekolwiek pozostałości z tego okresu we Florencji.

A może coś byście dodali do tej listy lub podzielicie się swoimi wrażeniami z Florencji? Chętnie poczytam, jak sobie z nią poradziliście lub radzicie.


Photo credit: Greg_Men via Foter.com / CC BY
Rekonstrukcja planu rzymskiego miasta: www.inyourtuscany.com